Posted in Աշխարհագրություն 9, Uncategorized

Աշխարհագրություն

  1. Ինչպիսի՞ տնտեսական գործառույթներ է իրականացնում տրանսպորտը: Բերե՛ք բուն արտադրական պրոցեսին տրանսպորտի անﬕջական մասնակցության օրինակ:

Հայաստանում լինում երկաթուղային տրանսպորտները կատարում են բեռնափոխադրում և ուղղևորափոխադրում։

  1. Առանձնացրե՛ք ձեր բնակավայրում հանդիպած խոշորածավալ 5-10 անուն արտադրատեսակ, որոնք արտադրվել են Հայաստանից դուրս:

Բջջային հեռախոս (սամսունգ)

Իռլանդական պանիր (Անքոռ)

Իտալական մակարոն (Դիվելլա)

Ռուսական մակարոն (Կորոնա)

  1. ՀՀ րվագծային քարտեզի վրա սլաքներով ﬕացրե՛ք բեռների հետևյալ տեսակների առաքման և ստացման վայրերը.
    • պղնձի խտանյութ
    • մոլիբդենի խտանյութ
    • կրաքար
    • ոսկ հանքաքար
    • ցեﬔնտ
    • ալյուր (խոշոր ալրաղացներում արտադրվող):
Posted in Աշխարհագրություն 9, Uncategorized

Աշխարհագրություն

1․ Ընտրել «հանքաքար — հանքավայր» զույգերից ճիշտը.
1) ոսկի — Աբովյան
2) պղնձահրաքար — Կապան
3) երկաթ — Ալավերդի
4) նեֆելինային սիենիտ — Եղեգնաձոր

2․ Ընտրել «հանքաքար — հանքավայր» համապատասխանությունների ճիշտ
շարքը.

1․պղնձահրաքար ա. Սվարանց

2․ պղնձամոլիբդեն բ. Սոթք

3․ոսկի գ. Կապան

4․ երկաթաքար դ. Ագարակ
1) 1–գ, 2–ա, 3–դ, 4–բ
2) 1–գ, 2–դ, 3–բ, 4–ա
3) 1–բ, 2–դ, 3–ա, 4–գ

3․Ընտրել «մարզ – էլեկտրակայան» համապատասխանությունների ճիշտ
շարքը.

  1. Կոտայք ա. Հայկական աէկ
  2. Արմավիր բ. Շամբի
  3. Լոռի գ. Գյումուշի
  4. Սյունիք դ. Ձորագետի
    1) 1–բ, 2–դ, 3–ա, 4–գ
    2) 1–դ, 2–ա, 3–բ, 4–գ
    3) 1–ա, 2–բ, 3–գ, 4–դ
    4) 1–գ, 2–ա, 3–դ, 4–բ

4․ Ընտրել ջրամբարների ճիշտ շարքը՝ ըստ նրանց տարողությունների նվազման.
1) Ախուրյանի, Սպանդարյանի, Ազատի
2) Ախուրյանի, Ազատի, Սպանդարյանի
3) Ազատի, Ախուրյանի, Սպանդարյանի
4) Սպանդարյանի, Ազատի, Ախուրյանի

5․ Հայաստանում մետաղական ալյումինի արտադրությանն առավելապես
նպաստել է.

1) նեֆելինային սիենիտների հարուստ պաշարների առկայությունը
2) Սևան–Հրազդան ջրէկների կասկադի կառուցումը
3) տնտեսության տարբեր ճյուղերի կողմից ալյումինի պահանջարկի մեծացումը
4) գունավոր մետաղաձուլության տարբեր ճյուղերի զարգացումը

6․ Ո՞ր պնդումն է սխալ.
1) Գեղարքունիքի, Լոռու, Շիրակի և Արագածոտնի մարզերի միջին բարձրությամբ սարահարթերն աչքի են ընկնում կարտոֆիլի մշակությամբ:
2) Արարատյան դաշտը մասնագիտացել է վաղահաս կարտոֆիլի մշակության մեջ

3) Լեռնային1500–2000 մ բարձրության գոտին մասնագիտանում է ջերմասեր մշակաբույսերի աճեցման մեջ:

4) Արարատյան դաշտը բոստանային մշակաբույսերի ձմերուկի, սեխի տարածման հիմնական շրջանն է:

7. Ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) Դաշտավարության վերին սահմանը 2500 մ բարձրություններն են:
2) Խաղողագործության վերին սահմանը 1000 մ բարձրություններն են:
3) Պտղաբուծության վերին սահմանը 1500 մ բարձրություններն են:
4) Կարտոֆիլ աճեցվում է բոլոր բնական գոտիների ցանքատարածությունները։

8․ ՀՀ գյուղատնտեսության արտահանման նշանակություն ունեցող ենթաճյուղ է.
1) պտղաբուծությունը 3) կարտոֆիլի մշակությունը
2) կերաբույսերի մշակությունը 4) խոզաբուծությունը

9․ Ո՞ր պնդումն է սխալ.
1) ՀՀ խաղողագործական շրջաններ են Արփայի հովիտը և Զանգեզուրի հարավը (Մեղրի):
2) Սևան–Հրազդան ոռոգչաէներգետիկ համակարգի միջոցով սնվում են Արարատյան դաշտի մի շարք մայր ջրանցքներ:
3) ՀՀ–ում ձկնաբուծությունը զարգանում է նաև Արարատյան դաշտի աղակալած
հողերում ստեղծված արհեստական լճակներում:
4) ՀՀ ամբողջ տարածքում անասնապահությունը զարգացել է բացառապես
բնական արոտային թարմ խոտի բազայի վրա:

10․ Ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) ՀՀ գինու–կոնյակի արտադրությունը տեղաբաշխված է խաղողագործական
շրջաններում:

2) ՀՀ մրգի և բանջարեղենի պահածոների արտադրությունը ձևավորվել է 19–րդ
դարում:
3) ՀՀ–ում պանրի արտադրությունը տեղաբաշխված է գլխավորապես Արարատյան դաշտում:
4) Սպիտակի շաքարի գործարանը ապահովում է ՀՀ ներքին պահանջարկի
50 %–ը:

11․ Որոտանի համակարգի կասկադի ջրաէլեկտրակայանները ո՞ր շարքում են
դասավորված ակունքից գետաբերան ճիշտ հաջորդականությամբ.
1) Շաքիի, Տաթևի, Շամբի 3) Տաթևի, Շամբի, Շաքիի
2) Շամբի, Տաթևի, Շաքիի 4) Շաքիի, Շամբի, Տաթևի

12․ ՀՀ գյուղատնտեսության վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) ՀՀ գյուղատնտեսության առաջատար ճյուղն անասնապահությունն է:
2) Հացահատիկի ցանքատարածություններում գերակշռում է աշնանացան ցորենը:
3) Խաղողի մշակության գլխավոր շրջաններից է Լոռու սարահարթը:
4) Խաղողի մշակության վերին սահմանը 2100–2200 մ բացարձակ բարձրություններն են:

13․ Ո՞ր պնդումն է սխալ.
1) Չորացման շնորհիվ ՀՀ լեռնամարգագետնային հողերը դարձել են մշակովի:
2) ՀՀ–ում ոչխարաբուծությունը մասնագիտանում է մսակաթնաբրդատու ուղղությամբ:
3) ՀՀ–ում հացահատիկ մշակում են 500–2200 մ բարձրություններում:
4) ՀՀ բուսաբուծության մասնագիտացման կարևոր ուղղություններից է այգեգործությունը:

14․ Լրացնել․

Ներկայացնել ՀՀ-ն բուսաբուծության և անասնապահության զարգացման հեռանկարները։ —————————————

15․ Լրացնել

Ինչպիսի միոոցառումների համակարգ է անհրաժեշտ իրականացնել գյուղատնտեսական հողերի բարելավման համար։———————

Posted in Աշխարհագրություն 9, Uncategorized

ՀՀ-ի անասնապահություն

  1. Որո՞նք են անասնապահության զարգացման նախադրյալները և խոչընդոտները։

  1. Ի՞նչ կապ ունի անասնապահությունը ՀՀ-ն տնտեսության մյուս ճյուղերի հետ:

Անաստապահությունից ստանում են միս, յուղ և այլն։

  1. Բնութագրե՛ք ՀՀ անասնապահության կերային բազան: Ինչպիսի՞ տնտեսական և բնապահպանական հիﬓախնդիրներ են առնչվում դրան:

Հայաստանում,տարվա տաք սեզոններին,անասունները սնվում են բնական արոտային թարմ պատով,իսկ ցուրտ սեզոնին` նախօրոք կուտակված մսրային կերով:

  1. Որո՞նք են ՀՀ խոշոր եղջերավոր անասնաբուծության զարգացման տեղաբաշխման առանձնահատկությունները:
Posted in Աշխարհագրություն 9

Աշխարհագրություն

  1. Հայաստանի տնտեսության ﬔջ ի՞նչ տեղ է գրավել ﬔքենաշինությունը:

Մեքենաշինություն, ծանր արդյունաբերության ճյուղերի համալիր, ուր ժողովրդական տնտեսության համար ստեղծվում են աշխատանքի գործիքներ, ինչպես նաև սպառման առարկաներ ու պաշտպանական նշանակության արտադրանք։

  1. Բնութագրե՛ք և գնահատե՛ք ﬔր երկրում ﬔքենաշինության զարգացման
    պայմանները:

Մեքենաշինությունը մեքենաշինության նշանակությունը երկրի տնտեսական կյանքում շատ մեծ դեր է խաղում: Գլխավորապես մեքենաշինության շնորհիվ է, որ կատարվում ենտնտեսության տեխնիկական վերազինում, արտադրության ավտոմա-տացում ու կոմպյուտերացում: Մինչ խորհրդային Հայաստանում մեքենաշինության ճյուղն ըստ էության բացակայում էր: Խորհրդային տարիներին այն դարձավ արդյունաբերության առաջատար և ամենաարագ զարգացող ճյուղը: Այն առաջին տեղն էր գրավում բոլոր հիմնական տնտեսական ցուցանիշներով:

  1. Թվարկե՛ք ՀՀ ﬔքենաշինության գլխավոր ճյուղերը և արտադրությունները:

Մեքենաշինություն, ծանր արդյունաբերության ճյուղերի համալիր ուր ժողովրդական տնտեսության համար ստեղծվում են աշխատանքի գործիքներ, և սպառման առարկաներ ու պաշտպանական նշանակության արտադրանք։

  1. Վերլծե՛ք,թե  ՀՀ-ում ինչպիսի՞փոխադարձ կապեր կան մեքենաշինության և մետաղաձուլության միջև:

Վերջին տասնամյակներին մետաղաձուլության աճը դանդաղել է, քանի որ մեքենաշինության և մետաղների օգտագործման այլ ոլորտներում թանկ մետաղների փոխարեն սկսել են օգտագործել ավելի էժան ու «անսահմանափակ» քանակությամբ պլաստմասսա և այլ փոխարինող նյութեր: Հանքաքարի հարստացումը, այսինքն` դրա մեջ պարունակվող ոչ պիտանի քարանյութի հեռացումը և խտանյութի արտադրությունը:

Posted in Աշխարհագրություն 9

Հայաստանի Հանրապետության արդյունաբերությունը

1. Հայաստանում արդյունաբերությունը ե՞րբ է սկսել ձևավորվել որպես առանձին ճյուղ և ինչպիսի՞ զարգացում է ունեցել խորհրդային տարիներին:

2. Թվարկե՛ք և գնահատե՛ք այն գործոնները, որոնց ազդեցությամբ արդյունաբերությունը դարձավ Հայաստանի տնտեսության առաջատար ճյուղ:

Մեքենաշինությունը, թեթև սննդի և քիմիական արդյունաբերության ճյուղերը:

3. Որո՞նք են արդյունաբերությունը բնութագրող հիﬓական վիճակագրական
ցուցանիշները: Թվարկե՛ք այդ ցուցանիշներով արդյունաբերության
առաջատար ճյուղերը:

Հանքագործական,մշակող և էլեկտրաէներգիայի,գազի,ջրի արտադրությունը և բաշխումը։

4. Ինչպիսի՞ փոխազդեցություններ, քանակական-որակական կորուստներ ունեցավ արդյունաբերությունն անկախության առաջին տարիներին և ի՞նչ
պատճառով:

Արդյունաբերական հսկաների մեծ մասը դադարեց արտադրանք տալ, ապա ևփակվեց կամ բաժանվեց մանր ար տադրամասերի, որոնց մի մասը միայն կարողացավ պահ պանել իր գոյությունը և այժմ էլ հզորության մի փոքր մասով
է աշխատում:Քայքայվեց տասնամյակների ընթացքում ձևավորված արդյունաբերության ճյուղային կառուցվածքը:

5. Բնութագրե՛ք ՀՀ արդյունաբերության արդի կառուցվածքն ըստ տնտեսական արտադրական գործունեության 3 խմբերի:

Posted in Քիմիա 9, Աշխարհագրություն 9

Մթնոլորթ

Մթնոլորտը երկնային մարմնի գազային ծածկ, որը նրա շուրջը պահպանվում է ձգողականության շնորհիվ։ Քանի որ մթնոլորտի և միջմոլորակային տարածությունների միջև չկա հստակ սահման, ապա ընդունված է մթնոլորտ համարել գազային այն միջավայրը, որը պտտվում է մոլորակի հետ զուգընթաց որպես մեկ ամբողջություն։ Մի շարք մոլորակների մթնոլորտային շերտը, որը հիմնականում բաղկացած է գազերից գազային մոլորակներ , կարող է չափազանց հաստ լինել։ Աստղերի արտաքին միջավայրը բնութագրելու համար, որը սկսվում է ֆոտոսֆերայից, օգտագործվում է աստեղային մթնոլորտ հասկացությունը։ Երկիր մոլորակի մթնոլորտը ներառում է թթվածին, որն օգտագործվում է կենդանի օրգանիզմների շնչառության համար, և ածխածնի երկօքսիդ, որն օգտագործում են բույսերը, ջրիմուռները, բակտերիաները ֆոտոսինթեզի համար։ Մթնոլորտը հանդես է գալիս նաև որպես մոլորակը արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներից պաշտպանող շերտ։ Մթնոլորտը առկա է մեծ զանգված ունեցող բոլոր մարմինների մոտ, ինչպիսիք են օրինակ երկրանման մոլորակները կամ գազային հսկաները։ Աստղերը նույնպես զուրկ չեն մթնոլորտից, օրինակ Արևը։ Այժմ պարզենք թե ինչ գազերից է բաղկացած մթնոլորտը։ Առաջինն ազոտի ատոմն է , որի միջուկում կա 7 պրոտոն և 7 նեյտրոն։ Երկրորդը թթվածին ատոմն է ։ Թթվածնի և ջրածնի մոլեկուլներն իրար հետ փոխազդելիս առաջացնում են ջրի մոլեկուլներ։ Երրորդն ածխածին ատոմն է ։ Ածխածինը թթվածնի հետ փոխազդելով առաջացնում է ածխաթթու գազ։ Այժմ պատկերացնենք գազերի մի խառնուրդ, որի 78%-ը ազոտ է, 21%-ը՝ թթվածին, իսկ մնացած 1%-ում ջրային գոլորշիներ, ածխաթթու գազ, արգոն, նեոն, հելիում, մեթան, կրիպտոն և այլն։ Այժմ ուսումնասիրենք մթնոլորտի բոլոր շերտերն առանձին-առանձին։

Ջերմաստիճանի նվազման տիրույթը՝ 0-ից մինչև 8-10 կմ բարձրությամբ ընկած շերտը անվանում են տրոպոսֆերա, իսկ 12-18 կմ ընկած շերտը անվանում են տրոպոպաուզա։ Այստեղից սկսած ջերմաստիճանը սկսում է աճել։ Բանն այն է, որ 18 կմ-ից բարձր՝ Երկրի մակերևույթի ազդեցությունը, որպես ջերմության աղբյուր, արդեն աննշան է։ Ավելի զգալի է դառնում այն, որ օդն անմիջականորեն կլանում է Արեգակի ճառագայթները։ Այս նոր շերտի՝ ստրատոսֆերայի ստորին սահմանին ավելի քիչ է հասնում Արեգակի ճառագայթումից կլանվող ջերմացնող էներգիան, քանի որ մինչ այդ կլանվում է վերին շերտերի կողմից։ Ստացվում է, որ ջերմության աղբյուրն այս անգամ վերևում է։ Չնայած օդի ծայրահեղ չորությանը՝ ստրատոսֆերայում երբեմն հանդիպում են, այսպես կոչված սադափե ամպեր, որոնք գունեղ են՝ մանր սառցաբյուրեղների միջով անցնող ու ցրվող լույսի շնորհիվ։ Հասնելով 18 կմ-ին՝ աստիճանաբար զգալի է դառնում երկրային կյանքի համար ամենակարևոր, պաշտպանիչ շերտերից մեկը՝ օզոնային շերտը։ Ավելի վեր՝ 25 կմ-ի վրա օզոնի խտությունը հասնում է իր առավելագույն արժեքին։ Իսկ 10 կմ-ի վրա օդն այնքան նոսր է, որ թթվածնի ատոմներն ու մոլեկուլները շատ հազվադեպ են հանդիպում միմյանց։ Մյուս կողմից այստեղ հասնող ուժեղ ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումը քայքայում է թթվածնի մոլեկուլների մեծ մասը, արդյունքում օզոնի նշույլներն անհետանում են։ 55 կմ-ի վրա ջերմաստիճանը հասնում է 0 °C։ Այստեղ ավարտվում է ստրատոսֆերան և սկսվում է մեզոսֆերան՝ միջնոլորտը։ Ջերմաստիճանը կրկին սկսում է ընկնել, քանի որ նվազում է օդի խտությունը, ուստի և արգեկնային ճառագայթումից կլանվող և օդը տաքացնող էներգիան։ 80 կմ-ի վրա ջերմաստիճանը դառնում է –80 °C, սա արդեն մեզոպաուզան է։ Այստեղ հանդիպում են նոսր, թելիկավոր ամպեր։ Ենթադրվում են, որ ի տարբերություն ջրի մանրագույն կաթիլներից կազմված սովորական ամպերի՝ սրանք բաղկացած են ջրի սառցաբյուրեղներով պատված փոշու յուրահատուկ մասնիկներից, որոնց ծագումը, գուցե կապված է հրաբխային կամ արտադրական արտանետումների, ինչպես նաև տիեզերքից եկող փոքր մարմինների՝ երկնաքարերի հետ։ Այստեղից ջերմաստիճանը նորից սկսում է աճել։ Նշանակում է՝ մտնում ենք հաջորդ շերտը, որն անվանում են թերմոսֆերա (ջերմոլորտ) կամ իոնոսֆերա (իոնոլորտ)։ 150 կմ-ից սկսած հանդիպում ենք արբանյակների։ Իոնոլորտը ձգվում է մինչև 800 կմ։ Դրանից վեր էկզոսֆերան է։ Միջավայրի ծայրահեղ նոսրության պայմաններում առավել արագ ու վեր թռչող մասնիկները, առանց այլ մասնիկների հետ բախվելու, կարող են ավելի մեծ բարձրությունների հասնել, քան դանադաղ մասնիկները։ Այդ պատճառով էկզոսֆերա են թափանցում միայն մթնոլորտի ամենաթեթև ու ամենաարագ մասնիկները՝ հիմնականում ջրածնի ատոմները։ 1000 կմ-ի վրա էկզոսֆերայի և միջմոլորակային տարածության տարբերությունը դառնում է աննշմարելի։ Երկրային պայմանների համեմատ այնտեղ գրեթե դատարկություն է՝ վակուում։

Posted in Աշխարհագրություն 9

Աշխարհագրություն

Հայկական լեռնաշխարհի ընդհանուր բնութագիրը

Դասի հղում։

  1. Վերլուծել Հայկական լեռնաշխարհի ֆիզիկաաշխարհագրական դիրքի առանձնահատկությունները:

Հայաստանը Ասիայի հարավարևմտյան մասում է:

  1. Բնութագրել Հայկական լեռնաշխարհի վերաբերյալ աշխարհագրական հետազոտությունները տարբեր ժամանակներում:

Տարբեր դարաշրջաններում տարբեր սահմաններ է ունեցել:

  1. Քարտեզներից օգտվելով նշի՜ր
    • Արևելա-Պոնտական լեռներ, Հայկական Տավրոս, Հայկական Պար
    • Սևանա լիճ, Վանա լիճ, Սևանա լիճ
    • Ճորոխ գետը, Արաքս գետը,Եփրատ գետը, Տիգրիս գետը
    • Նշիր նաև լեռան բարձրությունը
    • Մասիս լեռը, Սիս լեռը, Արագած լեռը, Թոնդրակ լեռը, Սիփան լեռը, Մարութա լեռը, Ջիլո լեռը և Արարատ լեռ